*Tiếp tục serie chia sẻ tri thức về Sang chấn tâm lý. Chuỗi bài viết này bao gồm 10 phần. Mời các bạn đón đọc trong phần Blog -  Sống Thức Tỉnh - Chia Sẻ Tri Thức của Vashna Thiên Kim nhé.

BÀI 4: TRẠNG THÁI MẤT KIỂM SOÁT DO SANG CHẤN

Ai trong mỗi chúng ta hẳn đều có thể từng chứng kiến những lúc người thân, bạn bè hoặc chính mình rơi vào các cơn căng thẳng, co cứng hoặc thân thể run rẩy trước một sự kiện chấn động/đau buồn. Những cơn đau buồn về mặt tinh thần, thực chất lại có thể khiến cơ thể trở nên yếu hơn và tổn hại đến sức khỏe về vật chất. Thực tế, chúng ta có thể nhìn nhận đơn thuần là phản ứng của cơ thể trước sự kiện đau lòng và nếu sử dụng chữa lành sớm có thể sẽ giúp chúng ta vượt qua mối lo này. Nhưng để có thể chữa lành cho thân và tâm khỏe mạng, trước tiên ta cần hiểu về thế nào là trạng thái mất kiểm soát cơ thể do sang chấn.

1.   Khi cơ thể “lên tiếng cầu cứu”

Thực chất, cơ thể con người ta là một thứ gì đó rất thông minh, khi lắng nghe cơ thể, chúng ta có thể hiểu nó sẽ có các phản ứng với điều phù hợp và không phù hợp. Vì vậy, khi ốm yếu, cơ thể có xu hướng cần nghỉ ngơi và có thể không muốn dung nạp quá nhiều nguồn năng lượng dinh dưỡng từ bên ngoài để phục hồi; khi khỏe mạnh, cơ thể báo hiệu ta về việc có thể làm việc, vui chơi để giải phóng năng lượng dư thừa; khi khát thì ta cần uống nước và khi đủ nước thì ta có thể chưa cần phải uống. Vì vậy, đối với các sự kiện, cơ thể đều cho ta đủ tín hiệu, nhằm báo hiệu cho ta biết rằng đây là tình huống có thể gây hại hay giúp ích cho ta.

Đối với các cơn sang chấn, các sự việc gây shock hoặc kích động mạnh, cơ thể có thể trải qua biểu hiện mà ta gọi là mất kiểm soát. Các biểu hiện mất kiểm soát cơ thể tức là ta không thể chủ động để điều chỉnh các hành vi của cơ thể phù hợp, do lúc đó não bộ của ta đang phải hoạt động quá sức để sự việc đau buồn.

Khi cơ thể mất kiểm soát sẽ có biểu hiện như thế nào?

• Run rẩy hoặc đông cứng: trước sự kiện căng thẳng, cơ thể có thể trở nên run rẩy hoặc co cứng. Bản thân đây là tình huống phản xạ tự nhiên mà cơ thể xử lý khi đối mặt với sự kiện. Lúc này, có thể ta sẽ cảm thấy khó chịu và khó mà xử lý để điều tiết cơ thể trở lại trạng thái thường một cách nhanh chóng.
• Thở ngắn, thở nhanh, hô hấp không đều: đây là biểu hiện của mất kiểm soát hô hấp, dấu hiệu thường gặp với người có biểu hiện sang chấn. Nhiều người sẽ có hơi thở ngắn và thở nhanh hơn, nhưng cũng có người sẽ khó thở hoặc thở chậm.
• Nhịp tim tăng và nhồi máu: trước sự kiện gây thương tổn cho tinh thần thì cơ thể cũng sẽ phản ứng và có tổn thương theo. Các sự kiện ấy đều ảnh hưởng đến tim mạch vì khi đó hệ tuần hoàn phải làm việc để tải lượng máu về các cơ quan cần thiết cho việc xử lý sang chấn. Lúc này, nhiều người trải qua cảm giác tim đập nhanh, đập không đều, nhức nhói nơi lồng ngực và cảm giác nhồi máu trong ngực. Trường hợp nặng có thể gây ra bệnh tim, gây nguy cơ đột quỵ hoặc các vấn đề khác về tuần hoàn.
• Cảm giác buồn nôn hoặc ói mửa: khi căng thẳng và kích động đến, ta có thể bị rối loạn tiêu hóa hoặc dạ dày có thể bị ảnh hưởng. Khi ấy ta có cảm thấy muốn nôn mửa. Thậm chí, nếu nặng có thể xuất hiện các cơn trào ngược dạ dày.
• Mất khả năng tập trung: Người có thể gặp khó khăn trong việc tập trung hoặc xử lý thông tin. Ý thức và khả năng tư duy có thể bị ảnh hưởng bởi sự shock và cảm xúc mạnh.
• Cảm giác hoang tưởng hoặc mất khả năng cảm nhận hiện tại:  Một số người có thể trải qua cảm giác hoang tưởng hoặc mất liên hệ với hiện tại sau khi trải qua một sự cố gây ra sự shock. Họ có thể cảm thấy mờ mịt, không thể tin vào thực tế xung quanh mình.
• Vấn đề tinh thần và xử lý cảm xúc: mất kiểm soát cơ thể có thể làm suy yếu khả năng xử lý cảm xúc và quản lý tình huống, điều ấy có nghĩa cơ thể ta sẽ trở nên nhạy cảm hơn và não bộ, hệ thần kinh phải hoạt động nhiều hơn. Hệ quả của nó có thể gây ra các vấn đề tinh thần: lo âu, trầm cảm, căng thẳng mãn tính, rối loạn căng thẳng sau sang chấn, rối loạn ăn uống,....

Như đã nêu trên, các hệ quả của trạng thái mất kiểm soát cơ thể. Ngoài những vấn đề về vật lý, trạng thái mất kiểm soát cơ thể còn ảnh hưởng đến các vấn đề tinh thần và giao tiếp xã hội.

2.   Ta cần làm gì để đối mặt với tình trạng này?

Thấu hiểu và chấp nhận

Nhiều người thân quanh ta rất có thể đã ở trong tình trạng này mà chúng ta không hề hay biết. Hẳn chúng ta đã từng gặp những người ở trong tình trạng lo lắng, bất an không thể dừng được, họ thường trực cảm giác sợ hãi hoặc thậm chí còn nhốt mình trong nhà chỉ vì lo âu xã hội. Những cơn mất ngủ có thể thường trực bên họ và khiến cơ thể suy kiệt, ngủ không ngon giấc và sáng sớm hôm sau, ta gặp họ họ chỉ đang trong tình trạng mệt mỏi, suy giảm năng lượng, khó tập trung. Họ tránh xa giao tiếp xã hội, gặp khó khăn trong việc nói ra ý kiến, suy nghĩ, cảm xúc của bản thân. Nhiều người trong đó lại trở nên nhạy cảm hơn, dễ bị tổn thương hơn. Cũng có vài người lại cảm thấy không thể tin tưởng được người khác sau sự cố sang chấn. Những tác động đó đều do mất kiểm soát cơ thể và tách rời nạn nhân ra khỏi mối quan hệ xã hội.