Sống Tỉnh Thức
03
03/2024
03/2024
Tâm thức và giải mã tâm thức
Ở trong một thời đại phát triển mới, giá trị bên ngoài không phải là yếu tố quan trọng hàng đầu, mà tất cả đang đề cao song song giá trị nội tại. Và mình chắc rằng mọi người cũng sẽ thấy những khoá học chữa lành, khoá học phát triển bản thân ngày càng nhiều ở khắp nơi, câu thường nghe bây giờ là “thay đổi tâm thức - chuyển hoá tâm thức”.
Nhưng các bạn có bao giờ đặt câu hỏi tâm thức là gì không? Khi đặt ra câu hỏi này cho rất nhiều học viên, Kim khá bất ngờ vì có nhiều vẫn chưa hiểu rõ về khái niệm này, chỉ nghĩ đơn giản tâm thức là những điều mình suy nghĩ, và nó tương đồng với tâm trí!? Vì thế hôm nay, mình muốn chia sẻ với các bạn về một chủ đề rất thú vị và quan trọng đối với sự phát triển cá nhân của mỗi người, đó là về “Tâm Thức”.
Theo Wikipedia, Tâm thức là từ chỉ chung cho các khía cạnh của trí tuệ và ý thức, thể hiện trong các kết hợp của tư duy, tri giác, trí nhớ, cảm xúc, ý muốn và trí tưởng tượng. Nó bao gồm tất cả các quá trình có ý thức hay không có ý thức của bộ não. Tâm thức cũng là cái tâm suy nghĩ, đặt kế hoạch, ham muốn, vận động.
Từ định nghĩa này, ta có thể hiểu rằng tâm thức nó bao hàm tất cả, nó không phải là sản phẩm của bộ não, mà nó rộng lớn hơn như thế rất nhiều. Tâm thức là cái làm nên con người, nó cho phép chúng ta có nhận thức chủ quan và có chủ ý đối với môi trường xung quanh, nhận biết và phản ứng với các kích thích bên trong lẫn bên ngoài ta, có ý thức, bao gồm cả suy nghĩ và cảm giác. Tâm thức nghĩa rất rộng, nó bao hàm cả phần vô thức, tiềm thức, nhận thức và ý thức con con người.
Vậy tâm thức và tâm trí khác nhau thế nào?
Tâm trí là một phần của tâm thức, là nơi chứa các cảm xúc, suy luận, định kiến, phán xét, liên hệ, tưởng tượng và cả tư duy. Tâm trí là lăng kính của trí tuệ, là cầu nối giữa ý thức và tiềm thức trong tâm thức, là nguồn gốc của nhiều phiền não và khổ đau. Tâm trí luôn liên hệ với vô minh, với ngã chấp, luôn cho sự vật những ý nghĩa theo ngã, ngã sở, theo các tâm tham, sân, si. Tâm trí luôn phụ thuộc vào trạng thái của tình cảm. Trong tâm trí, cảm xúc là yếu tố quan trọng nhất. Theo triết học Vedanta thì tâm trí được coi là “cái tôi/ bản ngã” của mỗi cá nhân. Còn tâm thức mới chính là chân ngã, sự tồn tại chân thật của bạn.
Từ sự phân biệt này, ta có thể hiểu rằng tâm trí là một công cụ để xử lý các thông tin từ bên ngoài và bên trong, nhưng không phải là bản chất của tâm thức, mà nó chỉ là “công cụ” của tâm thức. Tâm trí có thể giúp chúng ta giải quyết các vấn đề cụ thể, nhưng cũng có thể gây ra các rắc rối cho chúng ta nếu không được kiểm soát và huấn luyện. Tâm trí có thể là bạn hoặc kẻ thù của chúng ta, tùy thuộc vào cách chúng ta sử dụng nó. Vì tâm trí là tập hợp những suy nghĩ và thói quen của một người do hoàn cảnh và các trải nghiệm cá nhân hình thành.
Đối với mình, khi mới trưởng thành, mình đã từng trải qua nhiều lúc bị tâm trí chi phối và gây ra những cảm xúc tiêu cực, như lo lắng, sợ hãi, tự ti, buồn bã, tức giận… trong khi tâm thức là kết quả chung của một người - tâm thức không bao gồm cảm xúc mà tâm thức như là kết quả của các hành động từ công cụ tâm trí lập trình qua một khoảng thời gian dài. Mình đã từng bị mắc kẹt trong những suy nghĩ lặp đi lặp lại, những định kiến sai lầm, những phán xét vội vàng từ thói quen suy nghĩ và hành động của tâm trí… Mình đã từng bỏ qua những điều quan trọng trong cuộc sống để theo đuổi những điều hão huyền, những điều không mang lại hạnh phúc thật sự cho mình.
Nhưng mình cũng đã từng cố gắng để huấn luyện tâm trí của mình, để làm cho nó trở thành một người bạn tốt, một người hỗ trợ đắc lực cho mình. Mình đã học cách thay đổi góc nhìn và quan điểm của mình, để không bị giới hạn bởi những định kiến và phán xét mà có thể mở rộng tầm nhìn và hiểu biết. Mình đã học cách sử dụng tư duy logic và phản biện, để không bị dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch và lừa đảo mà có thể phân tích và đánh giá chính xác.
Mình còn học cách sử dụng tâm trí của mình để phục vụ cho mục đích và giá trị của mình, để không bị lạc lối và mất phương hướng để có thể theo đuổi những ước mơ và khát vọng của mình. Và lúc mình đã huấn luyện được tâm trí, nghĩa là mình đã nâng cao nhận thức, thay đổi góc nhìn đa chiều và sáng tạo, mở rộng. Thì lúc này, trí tuệ sẽ phát triển khả năng vô hạn của nó, tâm thức sẽ được chuyển hoá từ đây, như leo lên một tầng cao mới vậy, sự việc diễn ra thế nào, bạn cũng không để cảm xúc của tâm trí chi phối hành động của bạn.
Rõ ràng tâm trí không phải là tất cả. Tâm trí chỉ là một phần của tâm thức, và tâm thức còn nhiều hơn thế mà ngày nay, cả khoa học, triết học cũng chưa thể thật sự lí giải được tâm thức của con người hoàn chỉnh như thế nào. Tâm thức còn bao gồm cả ý thức, là khả năng nhận biết được bản thân, là khả năng tự quan sát và tự điều chỉnh, là khả năng liên kết với những người và vật xung quanh, là khả năng hiểu được nguyên nhân và hậu quả, là khả năng nhận ra được sự thật và giác ngộ. Bài này ta sẽ không bàn sâu vào phạm trù tiềm thức của tâm thức, nó như phần chìm của tảng băng nổi vậy, nếu các bạn có nghe về “Nghiệp” thì phần này chưa đựng toàn bộ và nó là một chủ đề khá sâu mà mình nghĩ có thể sẽ chia sẻ thành một chuỗi bài khác mới phần nào thể hiện được các ý chính của nó.
Vậy ý thức là gì?
Theo Wikipedia, ý thức là từ chỉ chung cho các khía cạnh của trí tuệ và tâm thức liên quan đến tự ý thức, tự nhận biết, tự phản ánh, tự điều khiển, tự quyết định. Nó bao gồm các khái niệm về bản thân, nhận dạng, ý chí, lựa chọn, tự do, trách nhiệm. Nó cũng liên quan đến các khái niệm về ý nghĩa, giá trị, đạo đức, tôn giáo, tâm linh. Ý thức là cái làm cho con người có khả năng tự biết mình là ai, có khả năng tự quyết định cuộc sống của mình, có khả năng tự hoàn thiện bản thân mình.
Ta có thể hiểu rằng ý thức là nền tảng của tâm thức, là đặc điểm phân biệt con người với các loài khác, là tiềm năng để con người vượt qua các giới hạn của bản thân và đạt đến những trạng thái cao hơn. Ý thức phát triển từ những trải nghiệm thói quen đúc kết từ tâm trí, nếu không có ý thức, con người sẽ sống chỉ bản năng - hành động theo lối mòn, số đông. Ý thức là cái cho phép chúng ta có nhận thức chủ quan và có chủ ý đối với môi trường xung quanh, nhận biết và phản ứng với các kích thích bên ngoài có chọn lọc, có quy tắc.
Đối với mình, trước đây mình đã từng có những lúc bị mất ý thức, như khi mình bị mất tập trung vào hiện tại khi phiền não quá khứ, khi mình bị ngủ gật vì quá tải công việc, khi mình bị say rượu… Mình đã từng không nhận ra được bản thân mình, không biết mình đang làm gì, không biết mình muốn gì, không biết mình cần gì… Mình đã từng sống trong sự vô ý, vô tâm, vô cảm…
Nhưng mình cũng đã từng cố gắng để nâng cao ý thức của mình, để làm cho nó trở thành một người bạn đồng hành cùng tiến lên của mình. Mình đã học cách quan sát và nhận biết các cảm xúc và suy nghĩ của mình, để không bị cuốn theo chúng mà có thể chọn lựa phản ứng phù hợp. Mà các bạn biết không? Nó đều dựa vào các thất bại cũ để “rút kinh nghiệm”, vì thế muốm có ý thức đôi khi bạn phải chấp nhận vài lần vấp ngã, bởi vậy mới nói: Nghịch Cảnh Là Một Món Quà hay Thất Bại Là Mẹ Của Thành Công!
Mình nghĩ rằng để phát triển tâm thức, mình cần phải làm việc với cả hai khía cạnh: tâm trí và ý thức. Mình cần phải huấn luyện tâm trí của mình để nó trở thành một công cụ hiệu quả và linh hoạt, để nó có thể giúp mình giải quyết các vấn đề cụ thể, nhưng mình cũng cần phải nâng cao ý thức của mình qua cách quan sát đúc kết các trải nghiệm để nó trở thành một nguồn cảm hứng và hướng dẫn, để nó có thể giúp mình nhìn nhận các vấn đề tổng quát. Mình cần phải kết hợp tâm trí và ý thức của mình để tạo ra một tâm thức toàn diện và cân bằng, để mình có thể sống một cuộc sống hạnh phúc và có ý nghĩa.
Vậy nên muốn thật sự “thay đổi tâm thức” hay “chuyển hoá tâm thức”, bạn không phải chỉ cần tập luyện thay đổi thói quen tốt là được, mà đây là cả một hành trình tu tập sửa mình, một hành trình của sự nhận biết chính mình, quán chiếu từng suy nghĩ khởi lên để nhìn nhận được nguyên nhân cốt lõi đằng sau mọi việc, hiểu được nhân duyên nghiệp quả để hoàn toàn thuận theo dòng chảy của nhân sinh. Đây mới là hành trình tiến hoá của tâm thức, mà có khi nó được tính bằng hành trình “số kiếp” sống bạn trải nghiệm và tích luỹ, phát triển dần lên.
Một số hoạt động và phương pháp mà mình đã áp dụng khá hiệu quả như:
Đọc sách:
Đây là một hoạt động rất bổ ích và thú vị cho cả tâm trí và ý thức. Đọc sách giúp mình mở rộng kiến thức, tăng cường trí nhớ, rèn luyện tư duy, phát triển từ vựng, cải thiện kỹ năng giao tiếp, khơi gợi trí tưởng tượng, nuôi dưỡng cảm xúc, lấy cảm hứng từ những câu chuyện và nhân vật, học hỏi từ những bài học và kinh nghiệm… Mình thích đọc các loại sách khác nhau, từ sách giáo khoa, sách khoa học, sách kỹ năng sống, sách văn học, sách tôn giáo, sách tâm linh… Mỗi cuốn sách đều mang lại cho mình những giá trị và lợi ích khác nhau. Một số cuốn sách mà mình yêu thích và muốn giới thiệu cho các bạn là: Nhà Giả Kim của Paulo Coelho, Bước Chậm Lại Giữa Thế Gian Vội Vã của đại đức Haemin, Thức Tỉnh Mục Đích Sống của Eckhart Tolle, Bát Nhã Tâm Kinh của Thích Nhất Hạnh…
Thiền:
Đây là một phương pháp rất hiệu quả và khoa học để huấn luyện ý thức. Thiền giúp mình tập trung vào hiện tại, quan sát và chấp nhận các suy nghĩ và cảm xúc của mình, giảm căng thẳng và lo âu, tăng cường sức khỏe và sự bình an, nâng cao khả năng tự quản lý và tự điều chỉnh, phát triển sự thông minh và sáng suốt, đạt được sự giác ngộ và an lạc… Mình đã bắt đầu thiền từ 4-5 năm về trước, khi mà áp lực công việc và cuộc sống rất lớn, cột mốc đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời mình. Mình đã trải nghiệm những lợi ích thực tiễn từ thiền, đã thay đổi tâm thức và giúp mình trong nhiều thứ từ cân bằng cảm xúc, năng lượng… Mình có chia sẻ các clip hướng dẫn thiền qua các video trên YouTube, các bạn có thể tìm kênh Vashna Thiên Kim để xem hướng dẫn. Mình thường thiền vào mỗi buổi sáng sớm tinh mơ để bắt đầu ngày mới. Mình thấy rằng thiền đã mang lại cho mình nhiều lợi ích và thay đổi tích cực trong cuộc sống của mình và rất nhiều học viên khoá thiền do mình tổ chức cùng thực hành chia sẻ.
Sáng tạo:
Đây là một hoạt động rất vui nhộn và hấp dẫn cho cả tâm trí và ý thức. Sáng tạo giúp mình phát huy trí tưởng tượng, thể hiện bản thân, khám phá tiềm năng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, chia sẻ những ý tưởng và cảm xúc, làm giàu cuộc sống, góp phần vào sự tiến bộ của xã hội… Mình có nhiều sở thích và niềm đam mê về sáng tạo, như viết blog, viết thơ, viết truyện, chụp ảnh, làm video, hát hò nhảy múa, chơi piano, múa yoga… Mình luôn tìm kiếm những cơ hội và nguồn lực để phát triển kỹ năng và năng lực sáng tạo của mình. Một số nguồn lực mà mình hay sử dụng là: các trang web về sáng tạo , các khóa học về sáng tạo , hay chính những sáng tạo từ tâm thức trong những thời thiền…
Ngoài ra, các bạn có thể đăng kí khoá học gieo hạt hoàn toàn miễn phí của Vashna Team [NLP-Giải Mã Tâm Thức] cùng giảng viên Trần Minh Tây để có thể học bài bản các tri thức nền tẳng + đồng hành cùng những người có nhiều kinh nghiệm trong việc quản trị cuộc sống - chuyển hoá tâm thức.
Đây là một số hoạt động và phương pháp mà mình đã áp dụng trong cuộc sống của mình để phát triển tâm thức của mình. Mình hy vọng rằng bài viết này đã mang lại cho các bạn những thông tin và kinh nghiệm hữu ích. Mình cũng mong muốn được nghe ý kiến và góp ý của các bạn về chủ đề này. Các bạn có thể để lại bình luận ở dưới bài viết hoặc liên hệ với mình qua email: vashnathienkim@gmail.com
Mình xin chân thành cảm ơn các bạn đã đọc bài viết của mình. Chúc các bạn một ngày tốt lành và hạnh phúc.
Vashna Thiên Kim
Bình luận: 0
